Motocykl - Wanderer 3 PS

Historia i rozwój zakładów Wanderer 

History and Development of Wanderer Factories

Zakłady Wanderer-Werke miały swoje początki w Chemnitz, przemysłowej stolicy Saksonii, słynącej z tekstyliów i inżynierii mechanicznej. Firma została założona w 1885 roku przez Johanna Baptista Winklhofera i Richarda Adolfa Jaenickego jako Chemnitzer Velociped-Depot, początkowo zajmując się sprzedażą i naprawą rowerów. Szybko jednak przekształciła się w przedsiębiorstwo produkcyjne, a marka Wanderer zyskała renomę dzięki solidnym, nowoczesnym rowerom, które zdobywały nagrody na międzynarodowych wystawach.

Na przestrzeni lat firma dynamicznie się rozwijała, wprowadzając do produkcji motocykle, maszyny narzędziowe, a także samochody. W 1896 roku została przekształcona w spółkę akcyjną Wanderer-Fahrradwerke vorm. Winklhofer & Jaenicke. Od tego momentu nastąpiła intensywna rozbudowa zakładów w Chemnitz-Schönau, a produkcja objęła także maszyny biurowe, takie jak Continental-Schreibmaschine, które zdobyły uznanie na całym świecie.

The Wanderer-Werke company had its origins in Chemnitz, the industrial capital of Saxony, known for its textile industry and mechanical engineering. The company was founded in 1885 by Johann Baptist Winklhofer and Richard Adolf Jaenicke as Chemnitzer Velociped-Depot, initially focusing on the sale and repair of bicycles. However, it quickly transformed into a manufacturing enterprise, and the Wanderer brand gained a reputation for producing solid, modern bicycles, which won awards at international exhibitions.

Over the years, the company experienced dynamic growth, expanding its production to include motorcycles, machine tools, and automobiles. In 1896, it was transformed into a joint-stock company under the name Wanderer-Fahrradwerke vorm. Winklhofer & Jaenicke. From that point, there was significant expansion of the Chemnitz-Schönau facilities, and the company also began producing office machines, such as the Continental-Schreibmaschine, which gained worldwide recognition.

Wanderer w przemyśle motoryzacyjnym

Wanderer in the Automotive Industry

Wraz z postępem technologicznym firma zaczęła rozwijać motocykle, a pierwsze modele pojawiły się w 1902 roku. Były to lekkie maszyny napędzane silnikiem benzynowym o mocy 1,5 KM, które wyraźnie nawiązywały konstrukcją do rowerów. Z biegiem lat Wanderer systematycznie udoskonalał swoje motocykle, zwiększając ich moc oraz wprowadzając nowe technologie, jak np. magnetyczne układy zapłonowe i udoskonalone zawieszenie.

Największy rozwój motocykli Wanderer przypadł na lata przed I wojną światową. Do 1914 roku wprowadzono do produkcji modele o mocy 3 KM, które cieszyły się dużym powodzeniem zarówno w użytku cywilnym, jak i wojskowym. Firma rozwijała również sportowe wersje motocykli, co pozwoliło jej zdobywać nagrody na licznych wyścigach i rajdach.

With technological progress, Wanderer began developing motorcycles, and its first models appeared in 1902. These were lightweight machines powered by 1.5 HP gasoline engines, which still closely resembled bicycles in design. Over time, Wanderer systematically improved its motorcycles, increasing their power and introducing new technologies, such as magneto ignition systems and enhanced suspension.

The greatest expansion of Wanderer motorcycles took place in the years leading up to World War I. By 1914, the company had introduced 3 HP models that gained popularity in both civilian and military use. The company also developed sports versions of its motorcycles, allowing it to win awards in numerous races and rallies.

Charakterystyka motocykla Wanderer 3 PS

Characteristics of the Wanderer 3 PS Motorcycle

Model 3 PS, który stał się jednym z najbardziej znanych motocykli Wanderer, był wyposażony w dwucylindrowy silnik o pojemności 500 cm³ i mocy 3 KM. Była to solidna konstrukcja, łącząca sprawdzone rozwiązania rowerowe z nowoczesnym w tamtym czasie napędem spalinowym. Motocykl posiadał system przeniesienia napędu na tylną oś za pomocą pasa skórzanego, co było charakterystyczne dla pierwszych generacji jednośladów.

Początkowo model 3 PS nie miał klasycznej skrzyni biegów - jego osiągi regulowano poprzez zmianę napięcia pasa napędowego. Późniejsze wersje otrzymały jednak zintegrowaną skrzynię biegów, co znacznie zwiększyło komfort jazdy. Dzięki relatywnie niskiej masie oraz solidnej konstrukcji model ten był chętnie wykorzystywany zarówno przez osoby prywatne, jak i przez służby wojskowe oraz formacje pomocnicze.

The 3 PS model, which became one of Wanderer’s most recognized motorcycles, was equipped with a two-cylinder, 500 cm³ engine producing 3 HP. It was a solidly built machine, combining proven bicycle technology with an advanced internal combustion engine for its time. The motorcycle featured a rear-wheel drive system using a leather belt, which was characteristic of the early generations of motorcycles.

Initially, the 3 PS model did not have a traditional gearbox—its performance was regulated by adjusting the belt tension. However, later versions were equipped with an integrated gearbox, significantly improving the riding experience. Thanks to its relatively low weight and sturdy construction, this model was widely used by private individuals, the military, and auxiliary units.

Motocykl Wanderer 3 PS w służbie lotniczej

The Wanderer 3 PS Motorcycle in Aviation Service

Motocykl Wanderer 3 PS znalazł zastosowanie w niemieckim lotnictwie, gdzie służył jako codzienny środek transportu dla pilotów i mechaników. Ze względu na swoją niezawodność i prostotę obsługi, był wykorzystywany na lotniskach jako pojazd pomocniczy, umożliwiający szybkie przemieszczanie się pomiędzy hangarami, magazynami części oraz stanowiskami samolotów. Dzięki wytrzymałej konstrukcji doskonale sprawdzał się w trudnych warunkach polowych.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, w naturalny sposób część sprzętu pozostawionego przez zaborców przeszła na wyposażenie nowo tworzonego Wojska Polskiego. Motocykle Wanderer 3 PS trafiły również do polskich eskadr lotniczych, gdzie wykorzystywano je w codziennej służbie. Wkrótce miały okazję sprawdzić się w warunkach bojowych podczas nadchodzącej wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku, pełniąc rolę mobilnych środków transportu dla personelu i sprzętu technicznego.

The Wanderer 3 PS motorcycle was also used by the German Air Force, serving as an everyday means of transportation for pilots and mechanics. Due to its reliability and ease of maintenance, it was used at airfields as a utility vehicle, allowing for quick travel between hangars, spare parts warehouses, and aircraft stations. Thanks to its durable construction, it performed exceptionally well in challenging field conditions.

After Poland regained independence in 1918, a significant portion of the equipment left behind by occupying forcesnaturally became part of the newly formed Polish Army’s inventory. Wanderer 3 PS motorcycles were also adopted by Polish aviation squadrons, where they were used in daily operations. Soon, they had the opportunity to prove themselves in combat conditions during the Polish-Soviet War of 1920, serving as mobile transport units for personnel and technical equipment.

Dokumentacja i rekonstrukcja modelu 3D

Documentation and 3D Reconstruction of the Model

Dzięki ogromnej pomocy ze strony zespołu Audi Tradition – Danieli Henger i Kai Mensinga, a także Ulricha Möhlmanna i Axela Kluga z Wanderer Automobil und Motorradclub e.V. oraz Annett Lang i André Meyer z August Horch Museum Zwickau udało się zgromadzić kompletną dokumentację motocykla Wanderer 3 PS. Pozyskane materiały pozwoliły na wierne odwzorowanie modelu w technologii 3D, który następnie został przygotowany do druku w dwóch skalach – 1:48 i 1:32.

Serdecznie dziękuję wszystkim wymienionym osobom za zaangażowanie i nieocenioną pomoc w realizacji tego projektu.

Thanks to the invaluable support of the Audi Tradition team—Daniela Henger and Kai Mensing, as well as Ulrich Möhlmann and Axel Klug from the Wanderer Automobil und Motorradclub e.V. and Annett Lang and André Meyer from the August Horch Museum Zwickau, it was possible to gather a comprehensive set of documentation for the Wanderer 3 PS motorcycle. The collected materials allowed for a faithful 3D reconstruction of the model, which was then prepared for 3D printing in two scales – 1:48 and 1:32.

I would like to express my sincere gratitude to all those mentioned for their dedication and invaluable support in making this project a reality.

Model

The model

Poniżej znajdują się zdjęcia modelu 3D, stworzonego na podstawie zebranych materiałów, oraz pierwszy próbny wydruk 3D, z którego powstał model w skali 1:32. Obecnie trwają prace nad drobniejszymi poprawkami i korektami, które umożliwią lepszy podział oraz łatwiejszy montaż modelu.

Below are the images of the 3D model, created based on the collected materials, as well as the first test 3D print, from which the 1:32 scale model was developed. Currently, work is underway on minor adjustments and refinements to allow for better part division and easier assembly of the model.